Jak działa Zegar Dollond'a powszechnie używany przez podróżników i żeglarzy?
Do zegarów słonecznych inklinacyjnych zaliczamy wszystkie zegary, które zaprojektowane są w sposób umożliwiający zastosowanie ich na każdej szerokości geograficznej. Zegar słoneczny Petera Dollonda (żyjący w XVIII wieku w Anglii wynalazca i konstruktor przyrządów optycznych) to zegar słoneczny inklinacyjny. Przyrządy tego rodzaju używane były powszechnie przez podróżników i żeglarzy, były bowiem w stanie wskazać im czas niezależnie od miejsca, w którym się znajdowali.
Możliwość taką uzyskujemy dzięki odchyleniu tarczy zegara wraz z gnomonem (odchylamy zawsze południową część tarczy, gnomon - pionowa wskazówka zegara słonecznego) o określony kąt zwany inklinacją. W ten sposób dostosowujemy zegar słoneczny do szerokości geograficznej na której się znajdujemy.
Tak więc działanie kompasu z zegarem słonecznym inklinacyjnym opiera się na określeniu miejsca na ziemi gdzie się znajdujemy przez określeniem kierunku za pomocą kompasu.
Tak więc działanie kompasu z zegarem słonecznym inklinacyjnym opiera się na określeniu miejsca na ziemi gdzie się znajdujemy przez określeniem kierunku za pomocą kompasu.
Budowa Zegara Słonecznego z Kompasem - Zegara Dollond'a
Przede wszystkim zegar posiada tarczę ze skalą godzinową oraz charakterystyczny dla zegarów horyzontalnych (poziomych) gnomon. Gnomon i tarcza domyślnie zaprojektowane są dla szerokości geograficznej 60 stopni. Co najważniejsze jednak, tarcza jest ruchoma i można ją odchylać od pozycji poziomej. Ustawieniu określonej szerokości geograficznej pomaga skala 0-60st.
Zegar wyposażony jest w kompas, ułatwiający jego właściwą orientację. Należy pamiętać, że gnomon powinien leżeć w płaszczyźnie południka lokalnego i wskazywać północ (konkretnie północny biegun niebieski, czyli punkt na niebie w okolicach Gwiazdy Polarnej). Ponadto zegar wyposażono w trzy nóżki o regulowanej wysokości, które pomogą w jego poziomym ustawieniu.
Przede wszystkim zegar posiada tarczę ze skalą godzinową oraz charakterystyczny dla zegarów horyzontalnych (poziomych) gnomon. Gnomon i tarcza domyślnie zaprojektowane są dla szerokości geograficznej 60 stopni. Co najważniejsze jednak, tarcza jest ruchoma i można ją odchylać od pozycji poziomej. Ustawieniu określonej szerokości geograficznej pomaga skala 0-60st.
Zegar wyposażony jest w kompas, ułatwiający jego właściwą orientację. Należy pamiętać, że gnomon powinien leżeć w płaszczyźnie południka lokalnego i wskazywać północ (konkretnie północny biegun niebieski, czyli punkt na niebie w okolicach Gwiazdy Polarnej). Ponadto zegar wyposażono w trzy nóżki o regulowanej wysokości, które pomogą w jego poziomym ustawieniu.
Sposób użycia Zegara Słonecznego z Kompasem:
1. Na początku zegar należy wypoziomować - w tym celu stawiamy zegar na poziomej powierzchni (zegar oczywiście musi stać na słońcu aby odczytać godzinę). Przyrząd w pudełku znajduje się w pozycji złożonej.
Do poziomowania zegara służą trzy śruby poziomujące znajdujące się wokół kompasu - kręcimy śrubami (wysuwamy je lub chowamy) aż do osiągnięcia poziomu na wbudowanej w oprawę kompasu poziomicy (na oprawie kompasu jest okrągła "bańka" z pływającym "bąbelkiem" powietrza - bąbelek musi być dokładnie na środku - wówczas urządzenie jest wypoziomowane).
2. W czasie transportu w pudełku zablokowana jest także igła kompasu. Odblokowujemy ją poprzez przesunięcie blokady znajdującej się na obudowie kompasu.
3. Korzystając z umieszczonego w zegarze kompasu ustawiamy przyrząd tak, aby igła kompasu oznaczona literą N pokryła się na kompasie z oznaczeniem północy, czyli aby wskazywała godzinę XII na tarczy zegara.
4. Następnie podnosimy tarczę zegara słonecznego wraz z gnomonem, na wysokość odpowiadającą szerokości geograficznej miejsca, w którym się znajdujemy.
Dla przykładu: Warszawa ma szerokość geograficzną równą 52° 35', Gdańsk - 54° 22', Szczecin - 53° 25', Łódź - 51° 49', Kraków - 50° 03', Wrocław - 51° 05', Poznań - 52° 25'.
1. Na początku zegar należy wypoziomować - w tym celu stawiamy zegar na poziomej powierzchni (zegar oczywiście musi stać na słońcu aby odczytać godzinę). Przyrząd w pudełku znajduje się w pozycji złożonej.
Do poziomowania zegara służą trzy śruby poziomujące znajdujące się wokół kompasu - kręcimy śrubami (wysuwamy je lub chowamy) aż do osiągnięcia poziomu na wbudowanej w oprawę kompasu poziomicy (na oprawie kompasu jest okrągła "bańka" z pływającym "bąbelkiem" powietrza - bąbelek musi być dokładnie na środku - wówczas urządzenie jest wypoziomowane).
2. W czasie transportu w pudełku zablokowana jest także igła kompasu. Odblokowujemy ją poprzez przesunięcie blokady znajdującej się na obudowie kompasu.
3. Korzystając z umieszczonego w zegarze kompasu ustawiamy przyrząd tak, aby igła kompasu oznaczona literą N pokryła się na kompasie z oznaczeniem północy, czyli aby wskazywała godzinę XII na tarczy zegara.
4. Następnie podnosimy tarczę zegara słonecznego wraz z gnomonem, na wysokość odpowiadającą szerokości geograficznej miejsca, w którym się znajdujemy.
Dla przykładu: Warszawa ma szerokość geograficzną równą 52° 35', Gdańsk - 54° 22', Szczecin - 53° 25', Łódź - 51° 49', Kraków - 50° 03', Wrocław - 51° 05', Poznań - 52° 25'.
Oświetlony światłem słonecznym gnomon rzuca cień na skalę zegara słonecznego - możemy odczytać godzinę. Zegar pokazuje lokalny czas słoneczny.
Autor: Marek Ostasz
Przejdź do strony głównej Wróć do kategorii Aktualności